In de eerste speelronde van dit Wereld Kampioenschap voetbal werd maar liefst 42% van de doelpunten gemaakt uit een hoekschop, vrije tap, of ingooi. Deskundigen werden uitgenodigd, looplijnen werden geanalyseerd, en steeds vaker vroeg men zich hardop af: ‘hebben we hier met een nieuwe trend in het topvoetbal te maken?’. Met nog maar drie wedstrijden te spelen, is het hoog tijd om de balans op te maken.

Het WK van de standaardsituaties

Na de eerste speelronde waren de meeste journalisten er al uit: dit is het WK van de standaardsituaties. De ene na de andere corner werd binnengekopt en ook de vrije trappen gingen er achter elkaar in. In de eerste zestien wedstrijden werd 38 keer gescoord, waarvan maar liefst zestien keer uit een hoekschop (8), vrije trap (7) of ingooi (1).

‘Dit is zeker geen toeval’ verklaarde oud-voetballer en analyticus Pierre van Hooijdonk bij de NOS. ‘Vooral bij vrije trappen pakt men het tegenwoordig slimmer aan door het zicht van de keeper te beperken.’ In de praatprogramma’s haastten de oud-voetballers, sportverslaggevers en andere kenners zich om ook een verklaring te geven. Volgens Aad de Mos wordt er tegenwoordig veel meer getraind op dode spelsituaties. Süleyman Öztürk weet te vertellen dat trainers veel leren van varianten in het American Football. Volgens de keeper van Egypte komt het omdat de bal die wordt gebruikt heel betrouwbaar en makkelijk te trappen is. Anderen leggen de verantwoordelijkheid bij de VAR: door de aanwezigheid van de videoscheidsrechter zouden verdedigers geen fysieke luchtduels meer aangaan uit angst voor een penalty tegen.

Rationalizing & Confirmation Bias

Wij mensen zijn goed in het verzinnen van verklaringen. Als iemand (bijvoorbeeld Henry Schut) ons vraagt waarom iets is gebeurd, kost het doorgaans weinig moeite om met een plausibel verhaal te komen. Deze drang van van ons brein om redenen te verzinnen voor ons gedrag, wordt in de psychologie rationalization genoemd. Het bijzondere is dat we vervolgens bovenmatig veel waarde hechten aan de verklaring die we zelf hebben verzonnen. We zijn geneigd nieuwe informatie die onze overtuiging tegenspreekt te negeren. Dit doen we niet eens bewust: informatie die past bij onze eigen overtuiging valt meer op en is makkelijker te onthouden (de zogenaamde confirmation bias).

Het bewijs in aantallen

Gedurende het toernooi ging het in de studio’s en op Twitter dan ook vaak over de doelpunten die in de volgende wedstrijden uit corners en vrije trappen voortkwamen. Ook voor mij begon het er steeds meer op te lijken dat standaardsituaties in het hedendaagse voetbal belangrijker waren dan ooit. Tot ik afgelopen week onderstaande tweet zag van Paul Carr (zelfbenoemd number lover en directeur bij een mediabedrijf voor sports analytics).

Nu de meeste wedstrijden zijn gespeeld en we een grotere steekproef hebben om doelpunten uit te trekken, blijkt het aantal treffers uit standaardsituaties nog maar nauwelijks af te wijken van het gemiddelde van de afgelopen vijf WK’s (30% versus 26%). De conclusie die massaal getrokken werd na zestien wedstrijden lijkt gebaseerd te zijn op een toevalligheid in de data, te wijten aan een te kleine steekproef.

Te vroeg conclusies trekken is gevaarlijk

Ook buiten het voetbal zien we deze fout veel terug. Een te vroeg getrokken conclusie leidt er gemakkelijk toe dat je nieuw bewijs niet meer in ogenschouw neemt. Bij Online Dialogue waarschuwen we onze klanten daarom op te passen met het trekken van conclusies als er weinig data beschikbaar is. Ook raden we hen af vroegtijdig A/B testresultaten te bekijken. Zeker als de voorlopige resultaten bestaande meningen lijken te bevestigen, kan de verleiding groot zijn voorbarige conclusies te trekken. Dit kan vervelende gevolgen hebben als deze conclusies gebruikt worden om beslissingen op te baseren.

Laten we leren van het WK

Na de eerste ronde van dit WK stelden vele voetbalkenners vast dat standaardsituaties in het moderne voetbal belangrijker zijn dan ooit. Grote kans dat ze die mening tijdens het toernooi alleen maar bevestigd hebben zien worden. Maar op basis van de data richting het einde van het toernooi, is het voor hen niet te hopen dat ze in het komende seizoen bij hun clubs alleen nog maar op corners en vrije trappen gaan trainen.

Wie er zondag ook met de wereldbeker naar huis gaat, voor mij als psycholoog is dit niet het toernooi van de  standaardsituaties, maar het  toernooi van de gevaarlijke één-twee tussen het trekken van vroegtijdige conclusies op basis van een kleine steekproef en de confirmation bias.